Neder­lan­ders brengen gemid­deld bijna 9 uur per dag door achter een scherm. Ruim 80% beoor­deelt dit scherm­ge­bruik positief en geeft het een voldoende (gemid­deld een 7). Maar achter die tevre­den­heid schuilen duide­lijke verschillen tussen leeftijds­groepen. Jongeren geven vaker aan ontevreden te zijn over hun scherm­ge­bruik, hebben minder het gevoel de controle te houden en ervaren meer druk vanuit hun omgeving om altijd bereik­baar te zijn. 

Babyboo­mers daaren­tegen zijn het meest tevreden: 93% geeft hun scherm­ge­bruik een voldoende en voelt vaker grip op hun digitale balans. Dat blijkt uit nieuw onder­zoek van Netwerk Media­wijs­heid, in het kader van het thema ‘gezond scherm­ge­bruik’ van de Week van de Media­wijs­heid, die vandaag begint en duurt tot 14 november.

Schermen: vertrouwd, maar ook verslavend

Voor de meeste Neder­lan­ders zijn digitale media inmid­dels onlos­ma­ke­lijk verbonden met het dagelijks leven. Ze zorgen voor ontspan­ning, gemak en verbin­ding. Toch zijn er naast positieve ervaringen ook zorgen. Hoewel schermen veel gemak en ontspan­ning bieden, beschrijft 60% van de Neder­lan­ders hun eigen scherm­ge­bruik als versla­vend, Daarnaast gebruikt 60% schermen om even aan de reali­teit te ontsnappen en de helft pakt een scherm vooral uit gewoonte of verve­ling. Vooral jongeren betrappen zichzelf vaker op einde­loos scrollen of het gevoel altijd online te moeten zijn.

Dr. Nastasia Griffioen, onder­zoeker en coördi­nator van het Exper­ti­se­cen­trum Digita­li­se­ring en Welzijn: “Het gebruik van schermen kan ongemerkt een patroon worden dat moeilijk te doorbreken is. We grijpen naar ons scherm voor ontspan­ning, contact of gewoonte, maar merken vaak pas bij afstand nemen wat het met ons doet: onrust, verve­ling of de drang om weer online te gaan. Vooral jongeren herkennen dat gevoel sterk; ze ervaren vaker druk om voort­du­rend bereik­baar te zijn. Oudere genera­ties lijken hun scherm­ge­bruik vaker bewust te doseren, waardoor ze meer rust en controle ervaren.”

Bereidheid tot verandering

Ondanks de hoge tevre­den­heid staat 80% van de Neder­lan­ders open voor bewuster scherm­ge­bruik. Hoe jonger, hoe groter de bereid­heid om te veran­deren. Zo zet Generatie Z vaker timers op apps of overweegt zij een pauze van sociale media. Millen­nials geven vaker aan al accounts te hebben verwij­derd, terwijl babyboo­mers eerder kiezen voor vaste scherm­vrije momenten. Dat laat zien dat de wil er wel is, maar gewoontes blijven in het dagelijks leven soms lastig echt te veran­deren. Zo heeft 18% van de Neder­lan­ders thuis duide­lijke scherm­vrije zones of regels. Dr. Nastasia Griffioen van het Exper­ti­se­cen­trum Digita­li­se­ring en Welzijn: “We lijken milder te worden naar onszelf als het om scherm­ge­bruik gaat. De meeste mensen willen wel bewuster omgaan met hun schermen, maar voelen minder druk of schuld als dat niet altijd lukt. Die hoge tevre­den­heid laat zien dat we techno­logie steeds meer een plek geven in het dagelijks leven. Niet omdat alles perfect gaat, maar omdat we leren ermee samen te leven.”

Digitale balans onder druk bij jongeren

Het onder­zoek laat ook zien dat jongeren vaker negatieve emoties ervaren bij scherm­ge­bruik, zoals stress, machte­loos­heid en het voelen van meer sociale druk. Voor ouders, vrienden en profes­si­o­nals is het daarom belang­rijk om jongeren te helpen grip te houden op hun digitale balans.

Mary Berkhout, program­ma­di­rec­teur Netwerk Media­wijs­heid: “Digitale media maken ons leven makke­lijker, leuker en brengen ons dichter bij elkaar. Ze bieden einde­loze mogelijk­heden om te leren, te ontspannen en in contact te blijven met anderen. Omdat alles samen­komt op één scherm, is het des te belang­rijker om bewust met onze scherm­tijd om te gaan. Door kleine, slimme keuzes te maken – zoals een scherm­vrije eettafel, je telefoon buiten de slaap­kamer leggen of even het geluid uitzetten – creëer je meer rust en balans. Zo ontstaat er ruimte om digitale media op een prettige manier onder­deel te laten zijn van je leven.”

Met kleine aanpas­singen in ons scherm­ge­bruik kunnen we al een groot effect hebben en nadelige gevolgen beperken. Uit het onder­zoek blijkt dat Generatie Z vaker timers instelt voor bepaalde apps en dat zij gesprekken voeren met hun omgeving over manieren om bewuster om te gaan met scherm­tijd. Ook maken ze gebruik van de optie om hun telefoon in te stellen op grijs­tinten om aflei­ding te vermin­deren.  Deze drie meteen toepas­bare tips zijn ook te vinden in de 10 tips die Netwerk Media­wijs­heid, in het kader van de Week van de Media­wijs­heid, heeft ontwik­keld samen met experts. 

Tijdens de Week van de Media­wijs­heid worden in heel Neder­land activi­teiten georga­ni­seerd in bibli­o­theken, scholen, zorgin­stel­lingen, buurt­huizen en andere organi­sa­ties. Ook Media­Mas­ters is onder­deel van deze week; een gratis serious game voor leerlingen van groep 5 t/​m 8 en het speciaal onder­wijs die hen basis­kennis over digitale media, taal- en reken­vaar­dig­heden biedt. Klassen strijden om de titel ‘Meest media­wijze klas van Nederland’.