Artifi­ciële intel­li­gentie is populairder dan ooit. AI-tools die tekst en beelden genereren zoals ChatGPT zijn volledig ingebur­gerd en maken promi­nent deel uit van ons digitale leven. Op het werk, thuis of voor school­op­drachten: de techno­logie is overal, gedemo­cra­ti­seerd en toegan­ke­lijk voor iedereen.

Maar die brede toegan­ke­lijk­heid en het toene­mende gebruik doen vragen rijzen, vooral op het vlak van energie­ver­bruik. AI is immers geen magisch proces: elke prompt, elk gegene­reerd beeld of tekst­frag­ment vraagt reken­kracht, en dus elektri­ci­teit. Volgens een recent rapport van het Inter­na­ti­o­naal Energie­agent­schap zal het elektri­ci­teits­ver­bruik van datacen­ters door AI de komende vijf jaar meer dan verdub­belen tot 945 terawattuur. Dat is evenveel als het jaarlijks gebruik van Japan.

Vandaag gaat in de VS zo’n 4,4 procent van het totale elektri­ci­teits­ver­bruik al naar datacen­ters, en ook in Europa zijn er talrijke projecten in aanbouw om aan de gigan­ti­sche vraag te beant­woorden. Zo ook in het Brusselse Neder-Over-Heembeek, waar binnen­kort een nieuw datacenter plaats moet bieden aan maar liefst 200.000 servers die onze data opslaan. Elke nieuwe AI-evolutie vraagt op de koop toe meer reken­kracht en dus meer energie­ver­bruik. Dat werd in Neder­land zo erg dat er in bepaalde gebieden bedrijven niet kunnen uitbreiden of woonwijken niet kunnen worden gebouwd, omdat er geen plaats meer is op de elektriciteitsnetten.

“AI-loze zondag”

Zoals bij elke nieuwe techno­logie, moeten we vandaag stilstaan bij de manier waarop we AI op een verant­woorde en duurzame manier kunnen inpassen in onze samen­le­ving. Moeten we AI-tools beschouwen als een soort digitale wasma­chine of auto, een verbruiker waarvoor we binnen­kort een “AI-loze zondag” invoeren? Doordat de AI-modellen nog steeds gratis zijn, blijven gebrui­kers vaak blind voor de energie­kosten die elke zoekop­dracht met zich meebrengt. De overheid doet alvast een moreel appèl op burgers, om bewuster om te gaan met hun AI-gebruik.

Maar bespaar ons alstu­blieft de belerende toon. Het gebruik van AI kost uiter­aard energie, maar de verant­woor­de­lijk­heid bij de burger is zeer beperkt​.De impact van een indivi­dueel AI-verzoek is namelijk verwaar­loos­baar in verge­lij­king met dagelijkse huishou­de­lijke taken. Om het even in perspec­tief te plaatsen: een wasbeurt in een moderne wasma­chine verbruikt gemid­deld 1 kilowattuur, goed voor het genereren van zowat 3.000 AI-afbeel­dingen. Misschien is het dan toch beter om bewuster te reizen of minder of geen vlees meer te eten.

Duidelijke regelgeving

De focus op indivi­duele gebrui­kers leidt af van waar de échte verant­woor­de­lijk­heid ligt, namelijk bij de bedrijven achter de infra­struc­tuur. En daar knelt het schoentje. Hoewel techbe­drijven experi­men­teren in manieren om hun energie­ver­bruik van datacentra te vermin­deren – denk aan energieslur­pende airco’s – bouwen Chinese en Ameri­kaanse spelers steeds grotere zogenaamde gigawatt-datacen­ters, verge­zeld van fossiele energie­bronnen als gascen­trales die de stroom voorzien. In plaats van duurzame oplos­singen te integreren, kiezen ze voor reken­kracht en schaal­ver­gro­ting, niet voor ecolo­gi­sche verantwoordelijkheid.

Als we AI als maatschap­pe­lijk belang­rijke techno­logie erkennen, dan moeten we ze ook maatschap­pe­lijk veran­keren. Dat betekent: duide­lijke regel­ge­ving, trans­pa­rantie over energie­ver­bruik, en verplich­tingen voor grote AI-spelers om hun systemen te draaien op hernieuw­bare energie. Bijvoor­beeld door gebruik te maken van batte­rij­parken. België neemt daarin een pioniersrol met meer dan 2,4 gigawatt aan batte­rij­ca­pa­ci­teit in aanbouw. Verwacht wordt dat tegen 2034 7.300 megawatt aan vermogen aan batte­rij­parken komt te staan, zeven keer het vermogen van Doel 4.

Het wordt hoog tijd dat we samen­zitten. Het is aan de overheid om samen met experts, organi­sa­ties, en bedrijven het voortouw te nemen zodat we kunnen bouwen aan een gedegen en toekomst­ge­richt AI-beleid. Ik ben er rotsvast van overtuigd dat AI net een kataly­sator kan zijn voor een duurzame energietransitie.