De Europese Unie heeft deze week het InvestAI-initi­a­tief gelan­ceerd. Het heeft als doel 200 miljard euro te mobili­seren voor inves­te­ringen in kunst­ma­tige intel­li­gentie (AI). Dit initi­a­tief, aange­kon­digd tijdens de AI Action Summit in Parijs, omvat een nieuw Europees fonds van 20 miljard euro voor grote AI-datacen­ters. De plannen hebben direct tot discussie geleid. Is de achter­stand van Europa op de VS en China niet al veel te groot? Zijn inves­te­ringen met belaste nageld wel de beste wel? Of kunnen we beter voor een federated aanpak kiezen? 

Het InvestAI-initi­a­tief is ontworpen om Europa te positi­o­neren als een leider in AI-innovatie. Door middel van een publiek-private samen­wer­king hoopt de EU de ontwik­ke­ling van geavan­ceerde AI-modellen te stimu­leren, wat essen­tieel is voor sectoren zoals gezond­heids­zorg, onder­zoek en innovatie. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, benadrukte bij haar aankon­di­ging van het fonds dat AI een kracht voor goed en groei kan zijn, mits het op de juiste manier wordt benaderd.

Het initi­a­tief zal vier grote AI-datacen­ters finan­cieren, gespe­ci­a­li­seerd in het trainen van complexe, zeer grote AI-modellen. Deze grote AI-datacen­ters zullen beschikken over ongeveer 100.000 AI-chips van de nieuwste generatie, wat ongeveer vier keer meer is dan de huidige AI-fabrieken. Om welke profes­soren het zal gaan is ondui­de­lijk. Ook niet of men hierbij zal kijken anar bijvoor­beeld Europese bedrijven als Tachyum, dat voor AI geopti­ma­li­seerde proces­soren ontwik­keld. De finan­cie­ring zal afkom­stig zijn van bestaande EU-fondsen zoals het Digital Europe Program en Horizon Europe, aange­vuld met bijdragen van lidstaten. 

Niet onomstreden

Waar veel mensen enthou­siast zijn over het feit dat de EU AI nu niet alleen verbaal onder­steund, maar ook met inves­te­ringen, is er ook kritiek. Belang­rijke kritiek­punten op InvestAI komen onder andere van Max Schulze van de Sustai­nable Digital Infra­struc­ture Alliance (SDIA). Hij wijst op het enorme energie­ver­bruik van de geplande datacen­ters en de impact hiervan op de duurzaam­heids­doelen van Europa. De inves­te­ring in AI-infra­struc­tuur zou kunnen leiden tot een vertraagde decar­bo­ni­satie van andere sectoren, aange­zien hernieuw­bare energie­bronnen mogelijk worden toege­wezen aan AI-activiteiten.

Schulze benadrukt ook de econo­mi­sche risico’s. Het initi­a­tief zou kunnen leiden tot een overschot aan infra­struc­tuur, wat druk zou zetten op bedrijven en overheden om snel AI-diensten te imple­men­teren om rende­ment te genereren. Dit zou kunnen leiden tot een vermin­de­ring van de belas­ting­in­kom­sten, aange­zien winsten worden geïnves­teerd in plaats van belast. Boven­dien zouden de winsten mogelijk naar een kleine groep inves­teer­ders gaan, in plaats van de Europese samen­le­ving als geheel.

Europese concurrentiekracht

Michael Kuehne-Schlin­kert, CEO van de Duitse startup Katulu, waarschuwt dat Europa achter­loopt op de VS en China als het om AI-inves­te­ringen gaat. Hij benadrukt dat Europa daarom slimmer moet zijn om te concur­reren, bijvoor­beeld door bestaande reken­kracht en data effici­ënter te gebruiken in plaats van grotere datacen­ters te bouwen. Katulu’s techno­logie, Hypha, biedt een voorbeeld van hoe AI-modellen effici­ënter kunnen worden getraind zonder afhan­ke­lijk te zijn van gecen­tra­li­seerde infrastructuur. 

Het bedrijf heeft hierbij gekozen voor een federated aanpak. Zo’n aanpak zou goed kunnen werken als aanpak om op basis van een aantal bestaande en vaak kleine en middel­grote datacen­ters en server­parken tot een virtueel compu­ter­cen­trum te combi­neren. Daarin zouden de vele regio­nale datacen­ters die Europa rijk is een plaats kunnen krijgen, maar het zou ook kansen geven aan startups als het Belgi­sche levv, dat kleine mini-datacen­ters ontwik­keld voor het hosten van cloud­ap­pli­ca­ties, maar die pas aan het begin staan van de uitbouw van hun infrastructuur. 

Voor Neder­land is de aankon­di­ging van InvestAI erg belang­rijk. De Neder­landse techsector kent namelijk een aantal uitda­gingen, zoals blijkt uit het State of Dutch Tech-rapport van Techleap. Hoewel Neder­land aanzien­lijke inves­te­ringen in de techsector heeft weten te trekken, blijft de groei van startups en scale-ups achter bij andere Europese landen. Dit is vooral zorgwek­kend gezien de cruciale rol van techno­logie in de inter­na­ti­o­nale concurrentiepositie.

Meer rekencapaciteit nodig

Het rapport van Techleap benadrukt de noodzaak van gerichte maatre­gelen om de toegang tot startup-finan­cie­ring en talent te verbe­teren. Dit omvat hervor­mingen zoals het Employee Stock Option Plan (ESOP) en flexi­bele arbeids­inzet. Ook wil men minder regel­ge­ving, omdat die voor startups vaak zeer nadelig uitpakt en belem­me­rend werkt. Boven­dien roept Techleap op tot meer Europese samen­wer­king, wat in lijn is met de doelstel­lingen van InvestAI. 

Ook een gebrek aan reken­ca­pa­ci­teit speelt in ons land een belang­rijke rol. Niet voor niets inven­ta­ri­seert de provincie Brabant momen­teel samen met de Brabantse Ontwik­ke­lings Maatschappij (BOM), de Techni­sche Univer­si­teit Eindhoven (TU/​e) en Tilburg Univer­sity hoe zij op high-perfor­mance compu­ting gerichte reken­kracht kunnen aanbieden aan bedrijven en instel­lingen in Brabant. Het initi­a­tief richt zich in het bijzonder op toepas­singen op het gebied van kunst­ma­tige intel­li­gentie (AI) en Big Data.

De Neder­landse deeptech-sector, die een belang­rijk onder­deel vormt van het techno­lo­gi­sche ecosys­teem, heeft aanzien­lijke groei doorge­maakt. Dit komt mede dankzij gerichte overheids­in­ves­te­ringen in initi­a­tieven zoals Quantum Delta NL. De inves­te­ringen in AI blijven in Neder­land echter achter bij andere landen, wat een mogelijke kans biedt voor InvestAI om deze kloof te dichten.

Conclusie

Het InvestAI-initi­a­tief van de EU belooft een signi­fi­cante stap voorwaarts in de ontwik­ke­ling van AI in Europa. Echter, het initi­a­tief gaat gepaard met aanzien­lijke uitda­gingen, zoals energie­ge­bruik, econo­mi­sche risico’s en de noodzaak om slimmer te concur­reren met wereld­lei­ders zoals de VS en China. Voor Neder­land biedt InvestAI mogelijk­heden om de groei van de techsector te stimu­leren, maar dit vereist ook aandacht voor speci­fieke Neder­landse uitda­gingen zoals de toegang tot vroege fase-inves­te­ringen en het behoud van talent.

Als Europa en Neder­land willen profi­teren van de voordelen van AI, zal een evenwicht moeten worden gevonden tussen ambiti­euze inves­te­ringen en duurzame, inclu­sieve groei. Dit vereist een gezamen­lijke inspan­ning van overheden, bedrijven en innova­tieve startups zoals Katulu om de toekomst van AI in Europa vorm te geven.