Een groot deel van de Neder­lan­ders ziet AI als een bedrei­ging voor onze (online) veilig­heid. Zo is zestig procent bang dat cyber­cri­mi­na­li­teit toeneemt en vreest tweederde een toename van de versprei­ding van nepnieuws. De roep om actieve bemoei­enis vanuit de overheid en Europese Unie is groot. 

Dit blijkt uit repre­sen­ta­tief onder­zoek onder 1.000 volwassen Neder­lan­ders door markt­on­der­zoeks­bu­reau MSI-ACI Europe. Bij deze zogeheten AI-barometer*, de eerste in een reeks, is het senti­ment rondom kunst­ma­tige intel­li­gentie onder­zocht. Het onder­zoek richt zich op het gebruik van AI in het privéleven alsook op het werk en op school. 

Misbruik op de loer

Op allerlei terreinen zien Neder­lan­ders gevaren, vooral als het gaat om online fraude, betrouw­baar­heid van infor­matie en het waarborgen van de privacy. Zo maakt 72 procent zich zorgen om mislei­dende infor­matie door deepfakes. Dat zijn door AI gemani­pu­leerde video’s of foto’s die echt lijken maar dat niet zijn. ‘De waarheid is niet meer van de leugen te onder­scheiden’, zegt een van de respon­denten. Een ander gaat nog veel verder en stelt: ‘De wereld gaat eraan ten onder’. Met de stelling ‘AI maakt mijn leven een stukje veiliger’ is slechts 9 procent het eens. Onder 56+’ers zijn de vrees en de scepsis het grootst. Zij zijn signi­fi­cant meer dan gemid­deld bang voor een toename van cyber­cri­mi­na­li­teit (70 procent).

Omwille van die zorgen is een overgrote meerder­heid voorstander van handha­ving en regule­ring. Zo stelt 68 procent dat de overheid een actieve rol moet vervullen bij het in de gaten houden en reguleren van AI-ontwik­ke­lingen. Eenzelfde percen­tage vindt het goed dat de Europese Unie verschil­lende toepas­singen verbiedt vanwege ondui­de­lijk­heid over de veilig­heid en privacy van data. Recent zette de EU een streep door AI-systemen die mensen indelen op basis van gedrag of persoon­lijke kenmerken (social scoring). Ook het inzetten van AI voor de risico­be­oor­de­ling voor het plegen van straf­bare feiten is niet toegestaan. 

AI draagt ook bij aan veiligheid

Maar alle kansen en bedrei­gingen tegen elkaar afgewogen is nog altijd 32 procent positief over de mogelijk­heden van AI en neemt ruim 40 procent een neutraal stand­punt in. Kunst­ma­tige intel­li­gentie wordt bijvoor­beeld gezien als een manier om een deel van de huidige perso­neels­te­korten op te lossen. En slechts 10 procent is het eens met de stelling ‘Ai vormt een dreiging voor mijn baan’. Het zijn overi­gens vooral de zogeheten Gen Z generatie (18 – 25-jarigen) en de millen­nials (26 – 45 jarigen) die de pluspunten zien.

Saillant is daarnaast dat AI aan de ene kant wordt gezien als bedrei­ging voor onze (online) veilig­heid, maar tegelij­ker­tijd daaraan kan bijdragen. Zo zou 36 procent van de onder­vraagden zeker overwegen om persoon­lijke data af te staan voor de ontwik­ke­ling van AI-toepas­singen in ruil voor veilig­heid en staat 30 procent daar neutraal tegen­over. Verder is er animo voor het koppelen en analy­seren van persoon­lijke data (inter­net­ge­drag, koopge­drag, plaatsen die men bezoekt) door veilig­heids­dien­sten met het doel om terro­risme tegen te gaan. Ruim de helft van de Neder­lan­ders staat hier positief danwel neutraal tegenover.

Weinig kennis 

Bijna de helft van de Neder­lan­ders geeft aan AI in zijn of haar privéleven te gebruiken. Maar slechts 18 procent zegt de toepas­singen dagelijks danwel regel­matig in te zetten. Daarbij gaat het vooral om OpenAI (zoals Chat-GPT), automa­ti­sche verta­lingen en beeld- en gezichts­her­ken­ning op de smartphone.

Met de kennis van AI is het overi­gens matig gesteld, zo blijkt uit de resul­taten. Niet meer dan 21 procent zegt ‘goed’ te weten wat kunst­ma­tige intel­li­gentie inhoudt. ‘Van gehoord, maar weet niet goed wat het inhoudt’, geldt voor 26 procent van de Nederlanders.

Hoogleraar: persoonlijk contact essentieel

Hoogle­raar Compu­ter­we­ten­schappen aan de Vrije Univer­si­teit Amsterdam, Felienne Hermans, is verrast dat mensen de risico’s van AI inzien. Ook al laat de kennis over kunst­ma­tige intel­li­gentie blijkens het onder­zoek te weinig over, de zorg(en) noemt ze gegrond. Als voorbeeld noemt ze Whatsapp-fraude. “Als daarbij daadwer­ke­lijk de stem van je kind wordt gebruikt, dan trappen we er misschien veel makke­lijker in. En dan heb ik het nu nog over de kleine, persoon­lijke schaal, terwijl dit soort dingen ook in het publieke, politieke debat gebruikt kan worden.”

De AI-expert verwacht op langere termijn een toene­mende maatschap­pe­lijke impact. “Want wat zal het met ons doen als we bij elke afbeel­ding moeten nadenken of het wel echt is? Dat kost veel tijd en creëert bovenal een cultuur van wantrouwen – ook voor echte plaatjes.” 

Hoewel AI voor sommige doeleinden, zoals het vertalen van tekst, al veelvuldig wordt toege­past, kan het uitein­de­lijk nooit iets wezen­lijks vervangen: mense­lijk contact. Hermans: “Persoon­lijk contact is essen­tieel. Of het nu een glimlach is, een brief of een eeuwenoud boek; contact met een ander mens is de essentie van het leven.”

*) De AI-barometer is een perio­diek, repre­sen­ta­tief onder­zoek onder Neder­lan­ders van 18 jaar en ouder. Hierbij wordt telkens de ‘tempe­ra­tuur’ van de Neder­landse samen­le­ving gemeten als het gaat om AI-toepas­singen in de privés­feer, op het werk, en binnen het onderwijs.