Steeds meer Neder­lan­ders zijn positief over het toepassen van AI binnen het onder­wijs. Aan de vooravond van het nieuwe school­jaar wordt de roep om kunst­ma­tige intel­li­gentie een grotere rol te geven tijdens de lessen luider en luider. Het kan enerzijds helpen om de motivatie van de leerlingen te verhogen en ander­zijds om de werkdruk van leraren te verlagen. 

Dit zijn enkele opval­lende conclu­sies uit de nieuwe AI Barometer* van markt­on­der­zoeks­bu­reau MSI-ACI Europe. Bij dit repre­sen­ta­tief onder­zoek, de tweede in een reeks, is onder 1.005 volwassen Neder­lan­ders het senti­ment over kunst­ma­tige intel­li­gentie in het dagelijks leven onderzocht.

Motivatie verhogen

Opval­lend is de tendens in het onder­wijs. Afgezet tegen de eerste meting, in december 2024, zien Neder­lan­ders nu veel meer mogelijk­heden en voordelen van (het gebruik van) kunst­ma­tige intel­li­gentie op scholen. Daarbij zijn mannen signi­fi­cant positiever of neutraler gestemd dan vrouwen. Tussen respon­denten met en respon­denten zonder kinderen zitten daaren­tegen geen noemens­waar­dige verschillen.

We zijn het erover eens dat AI leraren niet kan vervangen. Maar volgens een steeds groter deel van de bevol­king neemt de positieve impact van het techno­lo­gi­sche hulpmiddel meer en meer toe. Zo zegt 29 procent dat scholen zo beter in staat zijn om in te spelen op indivi­duele behoeftes van leerlingen, waar dit bij de eerste meting slechts 22 procent was. Nog eens 33 procent staat er neutraal tegenover.

Ook zien we AI in toene­mende mate als middel om de motivatie te verhogen, doordat het inter­ac­tieve en speelse leerme­thodes mogelijk maakt. Niet alleen de leerlingen, ook de leraren hebben er baat bij, zeggen respon­denten. Volgens bijna een op de drie zal het de werkdruk verlagen.

‘Scholen lopen achter met AI’

Tegelij­ker­tijd vinden steeds meer Neder­lan­ders dat scholen achter­lopen met het toepassen van AI. Bijna een kwart van de onder­vraagden zegt daar onomwonden ‘ja’ op. En nog eens 31 procent is het daar niet mee eens en ook niet mee oneens. De stelling dat het onzinnig is dat scholen kennis overdragen die met AI voor iedereen toegan­ke­lijk is, vindt steeds meer weerklank. 

Meer aandacht voor AI mag voor een groeiend aantal Neder­lan­ders ten koste gaan van het huidige lesaanbod. Zo pleit veertien procent ervoor dat scholen minder focussen op tradi­ti­o­nele vakken, zoals schrijven en rekenen, waar dit een half jaar geleden nog negen procent was. De mensen die ‘neutraal’ antwoordden daarbij opgeteld, betekent dat bijna vier op de tien Neder­lan­ders niet onwel­wil­lend staat tegen­over een herwaar­de­ring van de lessen. Het toestaan van AI voor het maken van werkstukken en andere school­op­drachten is voor de meesten nog een brug te ver.

Overi­gens neemt het gebruik van AI binnen het onder­wijs al toe. Bij de eerste AI barometer gaf dertien procent van de respon­denten aan dat op de school van zijn of haar kind(eren) al AI werd toege­past; inmid­dels is dat gestegen naar achttien procent.

Positiever sentiment 

Niet alleen binnen het onder­wijs, maar ook in algemene zin lijkt het senti­ment rond AI positiever te zijn geworden. Respon­denten roemen de einde­loze mogelijk­heden om hulp en oplos­singen te bieden, de snelheid en effici­ëntie. Verge­leken met de eerste meting, in december 2024, is het privé­ge­bruik duide­lijk toege­nomen. Inmid­dels maakt één op de zes Neder­lan­ders in privé­tijd gebruik van AI.

Een groeiend aantal landge­noten wil AI voor uiteen­lo­pende doeleinden inzetten: van het geven van persoon­lijk stemad­vies bij de aanko­mende verkie­zingen (34 procent) tot sociaal contact. Twintig procent ziet in AI een persoon­lijke vriend die ervoor zorgt dat minder mensen zich in de toekomst eenzaam voelen. Nog eens 33 reageert neutraal op die stelling. 

Expert: ‘gevoel van urgentie groeit’

Dieter Möckel­mann, expert innovatie binnen het onder­wijs, staat niet te kijken van de uitkom­sten. “Waar een jaar geleden nog vooral vragen leefden als ‘mag dit wel?’ of ‘gaat AI mijn baan overnemen?’, zie ik nu bij scholen en leraren steeds meer een nieuws­gie­rige houding. Een groei­ende groep ervaart dat AI het onder­wijs niet overneemt of bedreigt, maar juist kan versterken. Vooral leraren die met tools als ChatGPT of educa­tieve AI-assis­tenten werken, merken dat het tijd kan besparen, creatiever lesma­te­riaal mogelijk maakt, of inspi­ratie biedt voor diffe­ren­ti­ëren en geper­so­na­li­seerd leren.”

Het gevoel van urgentie groeit. Möckel­mann: “AI komt het klaslo­kaal al binnen via de leerlingen zelf, die ChatGPT en andere tools gebruiken voor opdrachten of huiswerk. Docenten kunnen het zich niet meer permit­teren om er niets van te weten — de werke­lijk­heid loopt anders te ver op het onder­wijs vooruit. Die urgentie wordt versterkt door het struc­tu­rele leraren­te­kort. Het onder­wijs heeft het leerproces decen­nia­lang 1‑op‑1 afhan­ke­lijk gemaakt van de fysiek aanwe­zige leraar. Dat kan niet langer. Techno­logie – en dus ook AI – is geen luxe, maar noodzaak om het systeem anders in te richten: flexi­beler, slimmer en duurzamer.”

Hoewel kunst­ma­tige intel­li­gentie zowel leerlingen motiveert als docenten meer grip geeft, waarschuwt de deskun­dige voor wat hij ‘pielpa­radox’ noemt. “AI kan in potentie tijd besparen, maar je móét eerst inves­teren om het te leren gebruiken. En juist tijd om te verdiepen, te experi­men­teren, te falen en te groeien is iets wat veel onder­wijs­pro­fes­si­o­nals struc­tu­reel missen. Daardoor blijft de belofte van AI vaak op de plank liggen. Het is dus niet de techno­logie zelf die tegen­houdt — het is het ontbreken van ruimte om ermee te leren werken.”

*De AI Barometer is een perio­diek, repre­sen­ta­tief onder­zoek onder Neder­lan­ders van 18 jaar en ouder. Hierbij wordt telkens de ‘tempe­ra­tuur’ van de Neder­landse samen­le­ving gemeten als het gaat om AI-toepas­singen in de privés­feer, op het werk en binnen het onderwijs.

Photo by Kenny Eliason on Unsplash