Automa­ti­se­ring en roboti­se­ring zullen de komende jaren het produc­tie­tempo verder opvoeren. Voor bedrijven betekent dat hogere effici­ëntie, lagere kosten en de mogelijk­heid om schaarse arbeids­krachten slimmer in te zetten. Maar voor medewer­kers kan het ook extra druk en stress opleveren als planningen niet mensge­richt zijn. Dyflexis, speci­a­list in Workforce Manage­ment Systemen, pleit daarom voor een stevige moder­ni­se­ring van wetge­ving die de produc­ti­vi­teit en het welzijn beter in balans houdt.

Neder­land behoort inmid­dels tot de koplo­pers in Europa qua robot­dicht­heid. Dat versterkt onze concur­ren­tie­kracht, maar vergroot ook het spannings­veld op de werkvloer: robots kennen geen vermoeid­heid, maar medewer­kers hebben wel rust en herstel nodig. De huidige Arbeids­tij­denwet sluit daar onvol­doende op aan, zeker nu produc­tie­pro­cessen steeds vaker 24/​7 doordraaien.

Die groei in roboti­se­ring wordt aange­jaagd door drie trends: een struc­tu­reel tekort aan perso­neel, toene­mende produc­ti­vi­teits­druk en techno­lo­gi­sche vooruit­gang. Een voorbeeld daarvan zijn cobots: colla­bo­ra­tieve robots die zij aan zij met mensen werken. Ze maken roboti­se­ring toegan­ke­lijk voor kleinere bedrijven en sectoren waar volle­dige automa­ti­se­ring niet haalbaar is. Dat biedt voordelen, maar roept ook de vraag op: hoe voorkomen we dat medewer­kers het tempo van machines moeten volgen?

Wetgever moet in actie komen

Dyflexis benadrukt dat alleen nieuwe kaders vanuit de politiek kunnen voorkomen dat de kloof tussen mens en machine verder groeit. Het bedrijf doet drie concrete voorstellen richting Den Haag en Brussel:

1. Digitale borging van balans in robot­ge­stuurde processen

Robots draaien 24/​7 door, maar medewer­kers hebben grenzen. Zonder duide­lijke spelre­gels kunnen plannings­sys­temen werkne­mers onbedoeld in hetzelfde ritme meesleuren. Wetge­ving moet daarom verplicht stellen dat:

• Rust- en herstel­tijden standaard in digitale planningen worden opgenomen.
• HR-systemen kunnen aantonen dat werkpa­tronen mense­lijk verant­woord zijn.
• Algoritmes niet uitslui­tend optima­li­seren op produc­tie­snel­heid, maar ook op welzijn.

Zo wordt naleving van arbeids­wet­ge­ving ingebouwd in techno­logie zelf, en blijft roboti­se­ring een hulpmiddel in plaats van een bron van uitputting.

2. Bescher­ming tegen monotone resttaken

Roboti­se­ring neemt veel fysiek zwaar en repeti­tief werk over, maar laat vaak juist de meest monotone en stress­volle resttaken bij mensen achter: langdurig toezicht houden, storingen monitoren, kwali­teits­con­troles uitvoeren of ingrijpen bij piekdrukte. Deze werkzaam­heden vragen hoge concen­tratie, maar zijn mentaal belas­tend en vergroten het risico op stress, verve­ling en burn-out.

Dyflexis pleit daarom voor wetge­ving die afdwingt dat:

• Taken evenwich­tiger verdeeld worden: monotone resttaken mogen niet struc­tu­reel bij dezelfde groep medewer­kers terechtkomen.
• Roula­tie­sys­temen en taakva­ri­atie verplicht worden ingebouwd in HR-processen.
• Welzijns­in­di­ca­toren (zoals stress­be­las­ting en verloop) onder­deel worden van de beoor­de­ling of werkver­de­ling verant­woord is.

3. Arbo-richt­lijnen voor mens-robot samenwerking

Waar robots en mensen steeds vaker zij aan zij werken, lopen werkne­mers nieuwe risico’s. Denk aan fysieke veilig­heid zoals botsingen met cobots en werken in een hoog tempo naast lopende systemen. Tegelij­ker­tijd zijn er ook subtie­lere vormen van belas­ting: langdurig toezicht houden, constant alert zijn op storingen en het gevoel altijd op de machine te moeten letten.

De huidige Arbowet­ge­ving is groten­deels geschreven voor tradi­ti­o­nele werkvloeren en houdt onvol­doende rekening met deze nieuwe reali­teit. Dyflexis pleit daarom voor aanvul­lende richt­lijnen die speci­fiek ingaan op gezond­heid en veilig­heid in geauto­ma­ti­seerde omgevingen. Die zouden moeten vastleggen dat:

• Veilig­heids­eisen worden aange­past aan samen­wer­king met cobots en autonome systemen.
• Mentale belas­ting (zoals continu toezicht of piekdrukte) expli­ciet wordt meege­nomen naast fysieke belasting.
• Werkge­vers verplicht worden risico-inven­ta­ri­sa­ties uit te voeren die speci­fiek ingaan op mens-robot interactie.

Duurzame balans tussen mens en machine

“De discussie over roboti­se­ring gaat vaak over produc­ti­vi­teit en techno­lo­gi­sche vooruit­gang”, zegt Bastiaan Schoon­hoven, CCO bij Dyflexis. “Dat is belang­rijk, maar het echte vraag­stuk is: hoe zorgen we dat werkne­mers niet de dupe worden van die vooruit­gang? Het is onze gezamen­lijke verant­woor­de­lijk­heid om werk menswaardig, veilig en uitda­gend te houden, ook als robots steeds meer taken overnemen. Als we die balans weten te vinden, dan wordt roboti­se­ring geen bedrei­ging maar juist een kans voor duurzame groei en sterkere organisaties.”